“Ҳар бир давлат ўз истиқлол ва тараққиёт йўлини танлар экан, халқ фаровонлигини таъминлашга хизмат қиладиган энг муҳим мақсад ва вазифаларини ўзининг Конституция – асосий қонунида мустаҳкамлаб олади. Бинобарин, ўз халқининг ҳоҳиш-иродаси, дили ва тилидаги эзгу ниятларига ҳамоҳанг конституцияга эга бўлган мамлакат ўзи белгилаган юксак марралардан ҳеч қачон оғишмасдан, доимо олдингақкараб боради.” Ш.Мирзиёев
Янги минг йилликнинг боши ХХИ аср оʻзбек халқи учун Оʻзбекистонни буюк давлатга айлантириш ва инсон ҳуқуқлари мустаҳкам бўлган фаровон ҳаёт қуриш асри бўлди. Давлат жамият ҳаётининг барча соҳаларида туб янгиланиш ва бунёдкорлик ишларини кенг кўламда амалга оширмоқда.
Мустақил демократик йўлдан одимлаётган Ўзбекистоннинг энг улуғ мақсади, аввало, халқимиз учун кўзланган ислоҳотларни амалга оширишга қаратилгани билан эътиборлидир.
Истиқлолга эришгач, мамлакатимиз тараққиётидаги барча ўзгаришлар, янгиланиш ва ютуқлар замирида Конституция ётади. Бугун Конституция тўгрисида, унинг маъно-мазмуни ва мустаҳкам тамойиллари ҳақида сўз юритар эканмиз, асосий Қонунимизда биринчи навбатда шахс манфаатининг давлат манфаатларидан устун келиши, инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлар. энг олий қадрият сифатида муҳрланган.
Асосий Қомусимизда белгилаб қўйилган меъёрларнинг қанчалик ҳаётда ўз ифодасини топаётганини ўсиб келаётган ёш авлоднинг Конституция ва унинг асосида қабул қилинган қонунларнинг мазмун-моҳияти тўғрисида ҳуқуқий билимга эга эканлиги, ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятининг юксаклиги муҳим аҳамият касб этади.
Ҳозирги босқичда таълим маданиятни шакллантириш, шахс камолоти ва демократик қадриятларни мустаҳкамлашнинг энг муҳим омилидир. Таълимга сармоя киритиш самарадорлиги Жаҳон банки ҳисоботида ҳам берилган боʻлиб, халқаро экспертлар томонидан оʻтказилган тадқиқотга коʻра, таълимга ёʻналтирилган 1 доллар сармоя мамлакатга 3-6 доллар фойда келтириши таъкидланган. Бунда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси таълим соҳасини ривожлантиришда асосий ўрин тутади, чунки айнан қонунчилик нормалари нафақат чегараларни, балки бутун таълим жараёни қуриладиган тамойилларни ҳам қуради.
Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг янги таҳририда таълим масалаларига бағишланган алоҳида модда бор. 50-моддага мувофиқ, ҳар бир шахс бевосита таълим олиш ҳуқуқига эга, давлат узлюксиз таълим тизимининг ривожланишини таъминлайди, мактабгача таълим ва тарбияни ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратади; давлат эса бепул умумий ўрта ва бошланғич касб-ҳунар таълимини кафолатлайди.
Конституцияга таълим олиш ҳуқуқи тўғрисидаги модданинг киритилиши фуқаролар учун жуда кўп имтиёзлар беради:
Биринчидан, бу таълимни инсоннинг асосий ҳуқуқи сифатида тушунишни кучайтиришга ёрдам беради.
Иккинчидан, ушбу ҳуқуқнинг мустаҳкамланиши унинг янада ишончли ва барқарор ҳимоя қилинишини таъминлайди.
Учинчидан, аниқ меъёр ва тамойилларга асосланган қулай таълим муҳитини яратишга хизмат қилади, бу эса мамлакат таълимини ривожлантиришга хизмат қилади.
Тўртинчидан, бу барча фуқаролар учун таълим олишда кўпроқ тенг имкониятлар яратишга ёрдам беради ва натижада ижтимоий тенгсизликларни камайтиради.
Алоҳида эҳтиёжларга эга бўлган болалар учун таълим ташкилотларида инклюзив таълим ва тарбиянинг ташкил этилиши, уларни ҳамма қатори умумий мактабларда ҳам ўқишини йўлга қўйилиши Янги Ўзбекистонда инсон қадри тамойилининг амалий ифодаси ҳисобланади.
Конституцияда давлат мактабгача таълим ва тарбияни ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиши ва бошланғич профессионал таълим бепул эканлиги ҳам белгиланган. Ўзбекистонда таълимни ривожлантиришга доимий эътибор қаратилиб, бу йил сайин ортиб бормоқда. Ўтган йиллар давомида салмоқли натижаларга эришилганини алоҳида таъкидлаш лозим. Мактабгача таълим муассасаларига қамраб олиш даражаси 27,7 фоиздан 71,8 фоизга, мактаблар сони 9719 тадан 10522 таг етди. Охирги йилларда олийгоҳлар сони 77 тадан 210 тага, уларга қабул эса, 5 бараварга ортиб, талабалар сони 1 миллионга, олий таълим қамрови – 9 фоиздан 38 фоизга ошди. Давлат грантлари сони ҳам 2 баравар кўпайиб, 40 мингтага етди, шундан, магистратура учун – 5 баравар кўпайди.
Конституцияда ёшлар масаласи алоҳида боб даражасига олиб чиқилиши Янги Ўзбекистонда ёшлар сиёсати устувор эканлигига яққол ишорадир.
Аҳолимизнинг 18 миллиондан ортиғи ёшлар эканлиги, ушбу кўрсаткич 2040 йилга бориб, 25 миллионга етишини ҳисобга олиб, Конституцияга ёшлар масаласига алоҳида боб киритилгани муҳим аҳамиятга эгадир.
Ёшларнинг шахсий, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маданий, экологик ҳуқуқлари ҳимоя қилинишини таъминлаш, жамият ва давлат ҳаётида фаол иштирок этишини рағбатлантириш, уларнинг маънавий, интеллектуал, ижодий, жисмоний ва ахлоқий жиҳатдан ривожланиши, ўз ҳуқуқларини амалга ошириши учун шарт-шароитларни яратиш мажбуриятини давлат ўз зиммасига олиши ёшлар ҳаётда ўзларини тўлақонли намоён этиш имкониятини таъминлайди.
Таълимга сармоя киритиш мамлакат келажагига сармоя киритиш эканлигини ҳисобга олсак, олий таълимни ривожлантириш нафақат юқори малакали кадрлар тайёрлаш, балки ижодий фикрлаш, изланиш ва янги технологияларни ишлаб чиқишни рағбатлантиради. Бу омиллар замонавий дунё муаммоларига муваффақиятли мослаша оладиган барқарор жамиятни шакллантиришга ёрдам беради.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, Конституциямизага таълимга алоҳида урғу берилиши, таълимни ривожлантиришга йўналтирилган сармоя келажакка, халқ фаровонлиги ва интеллектуал юксалишини таъминлайдиган сармоядир. Ёшларни инновацион жамият қуришда масъулиятли ва самарали ролларга тайёрлаш учун таълимнинг юқори стандартларига зудлик билан интилиш муҳим аҳамиятга эга.
Фуқаролик ишлари бўйича
Ўзбекистон туманлараро суди судяси
Азизжон Турдалиев
